اطلاعات داروی داکاربازين مداک
دارو مورد نظر را انتخاب کنید
موارد و مقدار مصرف:
توجه: موارد و مقدار مصرف اين دارو ممكن است تغيير يابد. جهت كسب اطلاعات جديد به منابع پزشكي مراجعه كنيد.
الف) ملانوم بدخيم متاستاتيك.
بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 5/4-2 يا mg/m2/day 160-70 به مدت 10 روز از راه تزريق وريدي مصرف شده و سپس، بر حسب تحمل بيمار هر چهار هفته تكرار، و يا مقدار mg/m2/day 250 به مدت پنج روز تزريق وريدي شده و اين مقدار هر سه هفته تكرار مي‌شود.
ب) بيماري هوچكين.
بزرگسالان: مقدار mg/m2/day 150 به صورت داخل وريدي (همراه با داروهاي ديگر) به مدت پنج روز مصرف و اين مقدار هر چهار هفته تكرار مي‌شود، و يا مقدار mg/m2/day 375 در روز اول رژيم تركيبي مصرف و سپس، اين مقدار هر 15 روز تكرار مي‌شود (معمولاً در تركيب با داروهاي ديگر مصرف مي‌شود).
ممكن است بروز سميت خوني باعث به تعويق افتادن يا توقف درمان شود.
موارد منع مصرف و احتياط:
موارد منع مصرف: سابقه حساسيت مفرط به اين دارو.
موارد احتياط: در بيماران دچار نقص عملكرد مغز استخوان، مصرف اين دارو با احتياط صورت گيرد.
به دليل وجود احتمال نكروز كبدي، در بيماران دچار نقص عملكرد كبد با احتياط مصرف شود.
عوارض جانبي:
اعصاب مرکزي: كانفوزيون، سردرد، پارستزي صورت.
پوست: مسموميت موضعي بر اثر نور، كهير، راش، برافروختگي صورت، آلوپسي.
چشم: تاري ديد.
دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ شديد (طي 3-1 ساعت بعد از شروع درمان در حدود 90 درصد از بيماران بروز مي‌كنند و تا 12-1 ساعت ادامه مي‌يابد)، بي‌اشتهايي.
خون: كاهش فعاليت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگي دارد)، لكوپني و ترومبوسيتوپني (تعداد پلاكتها طي 4-3 هفته به حداقل مي‌رسد)، كم‌خوني.
موضعي: درد شديد (در صورت انفيلتره شدن محلول تزريقي يا در صورت غليظ بودن محلول)، آسيب بافتي.
ساير عوارض: آنافيلاكسي، سندرم شبه آنفلوآنزا (تب، احساس كسالت، درد عضلات كه هفت روز بعد از قطع مصرف دارو شروع مي‌شود و احتمالاً 21-7 روز طول مي‌كشد).
توجه: در صورت بروز مسموميت بارز در روند توليد سلولهاي خوني، بايد مصرف دارو قطع شود.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: سركوب مغز استخوان و اسهال.
درمان: معمولاً حمايتي است و شامل انتقال فرآورده‌هاي خون و پيگيري پارامترهاي خوني مي‌باشد.
تداخل دارويي:
مصرف همزمان با باربيتوراتها و فني‌توئين ممكن است موجب افزايش متابوليسم داكاربازين شود و در نتيجه، اثرات اين دارو را از طريق القاي آنزيمهاي ميكروزومي كبدي كاهش و خطر سميت آن را افزايش دهند. مصرف باربيتوراتها و فني‌توئين قبل از شروع درمان با داكاربازين بايد قطع شود و در صورت ادامه مصرف بيمار از نزديك مانيتور شود.
آمفوتريسين مي‌تواند خطر سميت كليوي را افزايش دهد.
داروهاي ضد انعقاد و آسپيرين، در مصرف همزمان، منجر به افزايش خطر خونريزي مي‌شوند و بايد از استفاده همزمان آنها پرهيز شود.
داروهاي سركوب كننده مغز استخوان مي‌توانند منجر به افزايش سميت شوند، در صورت مصرف همزمان اين داروها، بيمار مانيتور گردد.
مکانيسم اثر:
اثر ضد نئوپلاسم: سه مكانيسم براي توجيه اثرات سمي داكاربازين بر روي سلول پيشنهاد شده است: آلكيله كردن (كه در آن ساخت DNA و RNA مهار مي‌شود)، اثر ضد متابوليت (كه در آن دارو به عنوان پيش‌ساز كاذب براي ساخت پورين عمل مي‌كند.) و پيوند به گروههاي سولفيدريل پروتئين.
فارماكوكينتيك:
جذب: به مقدار بسيار كم از دستگاه گوارش جذب مي‌شود و بنابراين، نمي‌توان آن را به صورت خوراكي مصرف كرد و بايد از راه وريدي مصرف شود.
پخش: در بافتهاي بدن، بخصوص كبد، تجمع مي‌يابد. از سد خوني ـ مغزي به مقدار محدودي عبور مي‌كند. اتصال پروتئيني آن بسيار كم است.
متابوليسم: در كبد به سرعت به چندين تركيب متابوليزه مي‌شود، كه بعضي از آنها ممكن است فعال باشند.
دفع: دفع آن دو مرحله‌اي است؛ در بيماران داراي عملكرد طبيعي كبد و كليه طبيعي نيمه عمر مرحلة اول 19 دقيقه و مرحله نهايي پنج ساعت است. حدود 45-30 درصد دوز دارو بدون تغيير از طريق ادرار دفع مي‌شود.
اشكال دارويي:
Injection, Powder: 100,200,500mg
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: تركيب آلكيله كننده (غير اختصاصي چرخه سلولي).
طبقه‌بندي درماني: ضد نئوپلاسم.
طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده C
ملاحظات اختصاصي
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي داروهاي آلكيله كننده، رعايت موارد زير نيز توصيه مي‌شود:
1- براي تهيه محلول تزريقي داخل وريدي داكاربازين، بايد آب استريل تزريقي به ميزان 9/9 ميلي‌ليتر به ويال 100 ميلي‌گرم، يا 7/19 ميلي‌ليتر به ويال 200 ميلي‌گرم اضافه كرد تا محلول حاوي mg/ml 10 داكاربازين به دست آيد.
2- اين دارو را مي‌توان با دكستروز پنج درصد يا نرمال‌سالين تا حجم 200-100 ميلي‌ليتر رقيق نمود تا از راه انفوزيون وريدي، طي 30 دقيقه، مصرف شود. افزايش حجم دارو يا كاهش سرعت انفوزيون موجب كاهش درد در محل تزريق مي‌شود.
3- دارو ممكن است از راه تزريق وريدي طي 2-1 دقيقه مصرف شود.
4- تغيير رنگ محلول از شيري به صورتي نشانگر تجزيه شدن دارو است. در طي انفوزيون جهت جلوگيري از تخريب دارو نبايد در معرض نور قرار گيرد.
5- در صورت نشت دارو به بافتهاي اطراف رگ، مي‌توان با كمپرس داغ احساس سوزش، درد و تحريك پوستي را برطرف نمود.
6- محلول اين دارو به مدت 72 ساعت در يخچال و هشت ساعت در دماي اتاق قابل نگهداري است.
7- تجويز داكاربازين از راه انفوزيون وريدي و مصرف مايعات زياد (6-4 ساعت قبل از شروع درمان) ممكن است تهوع و استفراغ را به حداقل برساند.
8- لازم است غلظت اسيداوريك پيگيري شود.
9- در صورت مصرف مكرر اين دارو در بيماران مبتلا به اختلال شديد عملكرد كليه، بايد مقدار مصرف دارو كاهش يابد.
10- در موارد نقص عملكرد كليه ياكاهش فعاليت مغز استخوان، مقادير كمتري از اين دارو بايد تجويز شود. CBC بيمار بايستي پيگيري شود. اگر تعداد گلبولهاي سفيد خون (WBC) تا mm3 /3000 يا تعداد پلاكتها تا mm3 /100000 كاهش يابد، بايد از ادامه مصرف دارو خودداري گردد.
11- حرارت بدن بايد هر روز پيگيري شده و بيمار از نظر بروز علائم و نشانه‌هاي عفونت بررسي شود.
12- اگر تعداد پلاكتها كمتر از mm3/50000 باشد، بايد از تزريق عضلاني تمام داروها خودداري كرد.
13- مصرف داروهاي ضد انعقاد و فرآورده‌هاي حاوي آسپيرين همزمان با داكاربازين، بايد با احتياط همراه باشد. در اين موارد بايد به دقت مراقب علائم خونريزي بود.
نكات قابل توصيه به بيمار
1- تا دو روز بعد از درمان با اين دارو، از قرارگرفتن در زير آفتاب خودداري كنيد. در كل دوره درمان، حتي‌الامكان از در معرض آفتاب قرار گرفتن پرهيز كرده و در غير اين صورت، از محافظت كننده‌ها استفاده كنيد.
2- از تماس با بيماران مبتلا به عفونت خودداري كنيد. هرگونه علائم ناشي از عفونت يا خونريزي ناگهاني و غيرطبيعي را به پزشك اطلاع دهيد.
3- رويش مو 4 تا 8 هفته بعد از پايان درمان مجدداً شروع مي‌شود، ولي معمولاً موها داراي رنگ و جنس متفاوتي خواهد بود.
4- لازم است در طي درمان از باردار شدن پرهيز كرده و در صورت شك به بارداري بلافاصله به پزشك اطلاع دهيد.
5- سندرم شبه آنفلوآنزا را مي‌توان با داروهاي ضد تب ضعيف (مانند استامينوفن) درمان نمود.
6- از مصرف آسپيرين و فرآورده‌هاي حاوي آسپيرين خودداري شود. از علائم و نشانه‌هاي خونريزي آگاه بوده و در صورت بروز اين علائم و نشانه‌ها فوراً به پزشك اطلاع دهيد.
مصرف در شيردهي: ترشح داكاربازين در شير مشخص نيست، ولي به علت خطر عوارض جانبي شديد، موتاژنيك و كارسينوژنيك بودن دارو در شيرخواران، شيردهي در طول درمان با داكاربازين توصيه نمي‌شود.
توجه: براي كسب آگاهي بيشتر دربارة اين دارو به اطلاعات مربوط به Alkylating Agents مراجعه كنيد.
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
داكاربازين موجب افزايش موقت غلظت‌هاي سرمي كراتي‌نين، BUN، آلانين آمينوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمينوترانسفراز (AST) و آلكالين فسفاتاز مي‌شود. همچنين ممكن است باعث كاهش تعداد WBC، RBC و پلاكتها گردد.
توجه: موارد و مقدار مصرف اين دارو ممكن است تغيير يابد. جهت كسب اطلاعات جديد به منابع پزشكي مراجعه كنيد.
الف) ملانوم بدخيم متاستاتيك.
بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 5/4-2 يا mg/m2/day 160-70 به مدت 10 روز از راه تزريق وريدي مصرف شده و سپس، بر حسب تحمل بيمار هر چهار هفته تكرار، و يا مقدار mg/m2/day 250 به مدت پنج روز تزريق وريدي شده و اين مقدار هر سه هفته تكرار مي‌شود.
ب) بيماري هوچكين.
بزرگسالان: مقدار mg/m2/day 150 به صورت داخل وريدي (همراه با داروهاي ديگر) به مدت پنج روز مصرف و اين مقدار هر چهار هفته تكرار مي‌شود، و يا مقدار mg/m2/day 375 در روز اول رژيم تركيبي مصرف و سپس، اين مقدار هر 15 روز تكرار مي‌شود (معمولاً در تركيب با داروهاي ديگر مصرف مي‌شود).
ممكن است بروز سميت خوني باعث به تعويق افتادن يا توقف درمان شود.
موارد منع مصرف و احتياط:
موارد منع مصرف: سابقه حساسيت مفرط به اين دارو.
موارد احتياط: در بيماران دچار نقص عملكرد مغز استخوان، مصرف اين دارو با احتياط صورت گيرد.
به دليل وجود احتمال نكروز كبدي، در بيماران دچار نقص عملكرد كبد با احتياط مصرف شود.
عوارض جانبي:
اعصاب مرکزي: كانفوزيون، سردرد، پارستزي صورت.
پوست: مسموميت موضعي بر اثر نور، كهير، راش، برافروختگي صورت، آلوپسي.
چشم: تاري ديد.
دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ شديد (طي 3-1 ساعت بعد از شروع درمان در حدود 90 درصد از بيماران بروز مي‌كنند و تا 12-1 ساعت ادامه مي‌يابد)، بي‌اشتهايي.
خون: كاهش فعاليت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگي دارد)، لكوپني و ترومبوسيتوپني (تعداد پلاكتها طي 4-3 هفته به حداقل مي‌رسد)، كم‌خوني.
موضعي: درد شديد (در صورت انفيلتره شدن محلول تزريقي يا در صورت غليظ بودن محلول)، آسيب بافتي.
ساير عوارض: آنافيلاكسي، سندرم شبه آنفلوآنزا (تب، احساس كسالت، درد عضلات كه هفت روز بعد از قطع مصرف دارو شروع مي‌شود و احتمالاً 21-7 روز طول مي‌كشد).
توجه: در صورت بروز مسموميت بارز در روند توليد سلولهاي خوني، بايد مصرف دارو قطع شود.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: سركوب مغز استخوان و اسهال.
درمان: معمولاً حمايتي است و شامل انتقال فرآورده‌هاي خون و پيگيري پارامترهاي خوني مي‌باشد.
تداخل دارويي:
مصرف همزمان با باربيتوراتها و فني‌توئين ممكن است موجب افزايش متابوليسم داكاربازين شود و در نتيجه، اثرات اين دارو را از طريق القاي آنزيمهاي ميكروزومي كبدي كاهش و خطر سميت آن را افزايش دهند. مصرف باربيتوراتها و فني‌توئين قبل از شروع درمان با داكاربازين بايد قطع شود و در صورت ادامه مصرف بيمار از نزديك مانيتور شود.
آمفوتريسين مي‌تواند خطر سميت كليوي را افزايش دهد.
داروهاي ضد انعقاد و آسپيرين، در مصرف همزمان، منجر به افزايش خطر خونريزي مي‌شوند و بايد از استفاده همزمان آنها پرهيز شود.
داروهاي سركوب كننده مغز استخوان مي‌توانند منجر به افزايش سميت شوند، در صورت مصرف همزمان اين داروها، بيمار مانيتور گردد.
مکانيسم اثر:
اثر ضد نئوپلاسم: سه مكانيسم براي توجيه اثرات سمي داكاربازين بر روي سلول پيشنهاد شده است: آلكيله كردن (كه در آن ساخت DNA و RNA مهار مي‌شود)، اثر ضد متابوليت (كه در آن دارو به عنوان پيش‌ساز كاذب براي ساخت پورين عمل مي‌كند.) و پيوند به گروههاي سولفيدريل پروتئين.
فارماكوكينتيك:
جذب: به مقدار بسيار كم از دستگاه گوارش جذب مي‌شود و بنابراين، نمي‌توان آن را به صورت خوراكي مصرف كرد و بايد از راه وريدي مصرف شود.
پخش: در بافتهاي بدن، بخصوص كبد، تجمع مي‌يابد. از سد خوني ـ مغزي به مقدار محدودي عبور مي‌كند. اتصال پروتئيني آن بسيار كم است.
متابوليسم: در كبد به سرعت به چندين تركيب متابوليزه مي‌شود، كه بعضي از آنها ممكن است فعال باشند.
دفع: دفع آن دو مرحله‌اي است؛ در بيماران داراي عملكرد طبيعي كبد و كليه طبيعي نيمه عمر مرحلة اول 19 دقيقه و مرحله نهايي پنج ساعت است. حدود 45-30 درصد دوز دارو بدون تغيير از طريق ادرار دفع مي‌شود.
اشكال دارويي:
Injection, Powder: 100,200,500mg
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: تركيب آلكيله كننده (غير اختصاصي چرخه سلولي).
طبقه‌بندي درماني: ضد نئوپلاسم.
طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده C
ملاحظات اختصاصي
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي داروهاي آلكيله كننده، رعايت موارد زير نيز توصيه مي‌شود:
1- براي تهيه محلول تزريقي داخل وريدي داكاربازين، بايد آب استريل تزريقي به ميزان 9/9 ميلي‌ليتر به ويال 100 ميلي‌گرم، يا 7/19 ميلي‌ليتر به ويال 200 ميلي‌گرم اضافه كرد تا محلول حاوي mg/ml 10 داكاربازين به دست آيد.
2- اين دارو را مي‌توان با دكستروز پنج درصد يا نرمال‌سالين تا حجم 200-100 ميلي‌ليتر رقيق نمود تا از راه انفوزيون وريدي، طي 30 دقيقه، مصرف شود. افزايش حجم دارو يا كاهش سرعت انفوزيون موجب كاهش درد در محل تزريق مي‌شود.
3- دارو ممكن است از راه تزريق وريدي طي 2-1 دقيقه مصرف شود.
4- تغيير رنگ محلول از شيري به صورتي نشانگر تجزيه شدن دارو است. در طي انفوزيون جهت جلوگيري از تخريب دارو نبايد در معرض نور قرار گيرد.
5- در صورت نشت دارو به بافتهاي اطراف رگ، مي‌توان با كمپرس داغ احساس سوزش، درد و تحريك پوستي را برطرف نمود.
6- محلول اين دارو به مدت 72 ساعت در يخچال و هشت ساعت در دماي اتاق قابل نگهداري است.
7- تجويز داكاربازين از راه انفوزيون وريدي و مصرف مايعات زياد (6-4 ساعت قبل از شروع درمان) ممكن است تهوع و استفراغ را به حداقل برساند.
8- لازم است غلظت اسيداوريك پيگيري شود.
9- در صورت مصرف مكرر اين دارو در بيماران مبتلا به اختلال شديد عملكرد كليه، بايد مقدار مصرف دارو كاهش يابد.
10- در موارد نقص عملكرد كليه ياكاهش فعاليت مغز استخوان، مقادير كمتري از اين دارو بايد تجويز شود. CBC بيمار بايستي پيگيري شود. اگر تعداد گلبولهاي سفيد خون (WBC) تا mm3 /3000 يا تعداد پلاكتها تا mm3 /100000 كاهش يابد، بايد از ادامه مصرف دارو خودداري گردد.
11- حرارت بدن بايد هر روز پيگيري شده و بيمار از نظر بروز علائم و نشانه‌هاي عفونت بررسي شود.
12- اگر تعداد پلاكتها كمتر از mm3/50000 باشد، بايد از تزريق عضلاني تمام داروها خودداري كرد.
13- مصرف داروهاي ضد انعقاد و فرآورده‌هاي حاوي آسپيرين همزمان با داكاربازين، بايد با احتياط همراه باشد. در اين موارد بايد به دقت مراقب علائم خونريزي بود.
نكات قابل توصيه به بيمار
1- تا دو روز بعد از درمان با اين دارو، از قرارگرفتن در زير آفتاب خودداري كنيد. در كل دوره درمان، حتي‌الامكان از در معرض آفتاب قرار گرفتن پرهيز كرده و در غير اين صورت، از محافظت كننده‌ها استفاده كنيد.
2- از تماس با بيماران مبتلا به عفونت خودداري كنيد. هرگونه علائم ناشي از عفونت يا خونريزي ناگهاني و غيرطبيعي را به پزشك اطلاع دهيد.
3- رويش مو 4 تا 8 هفته بعد از پايان درمان مجدداً شروع مي‌شود، ولي معمولاً موها داراي رنگ و جنس متفاوتي خواهد بود.
4- لازم است در طي درمان از باردار شدن پرهيز كرده و در صورت شك به بارداري بلافاصله به پزشك اطلاع دهيد.
5- سندرم شبه آنفلوآنزا را مي‌توان با داروهاي ضد تب ضعيف (مانند استامينوفن) درمان نمود.
6- از مصرف آسپيرين و فرآورده‌هاي حاوي آسپيرين خودداري شود. از علائم و نشانه‌هاي خونريزي آگاه بوده و در صورت بروز اين علائم و نشانه‌ها فوراً به پزشك اطلاع دهيد.
مصرف در شيردهي: ترشح داكاربازين در شير مشخص نيست، ولي به علت خطر عوارض جانبي شديد، موتاژنيك و كارسينوژنيك بودن دارو در شيرخواران، شيردهي در طول درمان با داكاربازين توصيه نمي‌شود.
توجه: براي كسب آگاهي بيشتر دربارة اين دارو به اطلاعات مربوط به Alkylating Agents مراجعه كنيد.
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
داكاربازين موجب افزايش موقت غلظت‌هاي سرمي كراتي‌نين، BUN، آلانين آمينوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمينوترانسفراز (AST) و آلكالين فسفاتاز مي‌شود. همچنين ممكن است باعث كاهش تعداد WBC، RBC و پلاكتها گردد.