بانک اطلاعاتی شهدا و ایثارگران

جنگ ایران و عراق، یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین نبردهای نیمه روزگار بین دو کشور همسایه خاورمیانه بود. این جنگ که از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ به مدت ۸ سال ادامه یافت، باعث شد تا تلاش بسیاری برای خاتمه آن وجود داشته و تبعاتی عمیق بر زندگی مردم هر دو کشور داشته باشد.

در اوایل سال ۱۹۸۰، ایران و عراق درگیر یک سری اختلافات مرزی بودند و لغزش ایران به سمت نظامی‌سازی بود که با حمله عراق به ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ آغاز شد. عملیات عراقی‌ها، با حمله به تهران، عملیات کربلای ۳ و مختلف تجاوزهای دیگر به نواحی مرزی ایران، در حالی صورت گرفت که ایران در مقابل با پیشروی به عراق و متوقف کردن عملیات عراقی‌ها در مرزها پاسخ داد. این اقدامات نظامی، بحران‌های داخلی در هر دو کشور را به اوج خود رساند و به‌طور گسترده‌ای در هر دو جامعه آسیب رساند و به بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی منجر شد.

به طور کلی، جنگ ایران و عراق شامل چهار فاز اصلی بود. در فاز اول (۱۹۸۰-۱۹۸۲)، عراق تلاش کرد با حمله بر عملیاتی خانگردان و نیز حملات شیمیایی به شهرهای ایرانی، نظام ایران را بر هم بریزد. در فاز دوم (۱۹۸۲-۱۹۸۵)، ایران تلاش کرد به جبهه‌های جنوبی عراق حمله کند و عراق نیز توانست به شهرهای بندری جنوبی خلیج فارس واقع در ایران حمله کند. در فاز سوم (۱۹۸۵-۱۹۸۷)، دیگر دست برداری‌های در دیگر جبهه‌ها صورت نگرفت و همچنین حملات هوایی ضخیم عراقی به شهرهای ایرانی نیز در این دوره عمدتاً متوقف شد. در پایان، فاز چهارم و آخر (۱۹۸۷-۱۹۸۸) رخ داد و تلاش برای پایان دادن به جنگ به اوج خود رسید. با میانجیگری سازمان ملل متحد و حمایت دیگر کشورها، صلح باعث شد جنگ در تموم شود و از طریق توافق دوجانبه، مرزها و جانبازان آزاد شدند.

تبعات این جنگ سنگین برای هر دو کشور بسیار بود. میلیون‌ها نفر از جوانان در سطح نظامی کشته شدند و خسارات اقتصادی، زیرساختی و اجتماعی آنها نیز قابل توجه بود. تمدن‌های معروف، تاریخ و فرهنگ دو کشور نیز متاثر شده و بسیاری از مناطق تاریخی و زیستگاه‌های حیات وحش از بین رفتند. هر دو کشور نیازمند زمان و تلاش برای بازسازی و بهبود هستند.

جنگ ایران و عراق، یکی از سخت‌ترین سوابق جنگی در تاریخ خاورمیانه بود و تلفات بی‌شماری بر جان و دارایی‌های مردم هر دو کشور داشت. اما همچنان، این جنگ به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای سرنوشت‌ساز در تمدن و تاریخ دو کشور باقی خواهد ماند و تهیه یک آینده بهتر برای ایران و عراق از اصول و آموزه‌های آن بهره‌برداری خواهد کرد.

جنگ ایران و عراق

جنگ ایران و عراق، که از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ به مدت هشت سال ادامه یافت، یکی از بزرگترین و خونین‌ترین جنگ‌های دوجانبه در تاریخ منطقه خاورمیانه بود. این جنگ به عنوان یکی از مهم‌ترین تلاش‌های رژیم بعث عراق برای تمرکز قدرت و تمدن در منطقه، در نظر گرفته می‌شود و همچنین ایران را با به تصویب رسیدن تغییرات عمده در سیاست خارجی و داخلی خود رو به رو ساخت؛ زیرا تهران بر رفتار عراق در ارتباط با کشورهای همسایه و تصویری که از اقتدار چنین کشوری در منطقه طراحی شده، شک داشت.

ابتدای جنگ به خاطر اختلاف در مورد مرزهای کویت بین عراق و ایران، شروع شد. رژیم بعث عراق به دنبال تمدن و توسعه کشور خود بود و به نظر می‌رسید که برای اینکار نیاز به منابع بیشتری از جمله نفت داشت. عراق به منطقه بزرگی که میان رودهای تیگریس و فرات قرار داشت و سرزمین‌های دودمان‌های باستانی مهربان و سومری را در بر گرفته بود، حمله کرد.

ایران نیز پس از شروع جنگ، علاقه و دغدغه‌ای در مورد حفظ تمامیت خود در برابر تهدیدات رژیم بعث داشت که در توانایی این رژیم برای اجرای اهداف خود پیروز است. ایجاد تغییرات شکل گرفته در سیاست خارجی ایران و حمایت از مقاومت‌های دیگر در منطقه نیز به همین دلیل صورت گرفت.

در طول جنگ، هر دو طرف با مشکلات فراوانی مواجه شدند. هم عراق و هم ایران تحت حملات هوایی و موشکی همدیگر قرار گرفتند و میلیون‌ها نفر در اثر جنگ کشته یا زخمی شدند. استفاده از سلاح‌های شیمیایی نیز در جنگ به جای دیگری رسید، که منجر به کشته شدن و آسیب دیدن بیش از ۱۰۰ هزار نفر شد.

با گذشت هشت سال، هیچ طرف به پیروزی واضح نرسید و هر دو طرف با تمامیت خود برخورد کردند. بعد از جنگ، جمهوری اسلامی ایران بر سیاست‌های خود نسبت به منطقه تاکید کرد و اقدامات خود را در این زمینه رویکردی اغلب دفاعی داشت.

به طور کلی، جنگ ایران و عراق اثرات و پیامدهای فراوانی را بر دو کشور و منطقه گذاشت. این جنگ منجر به بروز موج جدیدی از نبردهای دینی و اقتصادی در منطقه شد و گرفتن برخی تصمیمات سیاسی از جمله قطع روابط دیپلماتیک با عراق در اولین پا به دنیای سیاست جهانی برای ایران، موجب شد. بنابراین، تأثیرات جنگ ایران و عراق را می‌توان به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ منطقه خاورمیانه دانست.