آخرین بروزرسانی: "1404-09-28"
اطلاعات داروی کلرامفنيکل
دارو مورد نظر را انتخاب کنید
موارد و مقدار مصرف:
الف) مننژيت شديد ايجاد شده بوسيله گونههاي حساس نايسريا مننژيتيديس، هموفيلوس آنفلوانزا، يا استرپتوكوكوس پنومونيه هنگامي كه سفالوسپورينها يا پني سيلينها منع مصرف داشته باشند. آبسههاي مغزي، باكتريمي يا ساير عفونتهاي شديد.
بزرگسالان و كودكان: از راه تزريق وريدي، مقدار mg/kg/day 100-50، در مقادير منقسم هر شش ساعت مصرف مي شود. حداكثر مقدار مصرف mg/kg/day 100 است.
تنظيم دوز : براي بيماران با كاهش عملكرد كبدي، يك گرم دوز loading، سپس 500 ميلي گرم هر 6 ساعت تزريق مي شود.
نوزادان و شيرخواران نارس با وزن كمتر از 2 كيلوگرم يا سن كمتر از 7 روز: از راه تزريق وريدي، مقدار mg/kg/day 25 مصرف مي شود.
نوزادان با وزن بيش از 2 كيلوگرم و سن 7 روز و بالاتر: mg/kg 25 هر 12 ساعت به صورت تزريق وريدي، جهت درمان مننژيت حتماً بايد دارو به صورت وريدي تزريق گردد.
ب) تب تيفوئيد.
بزرگسالان و كودكان : mg/kg 50 روزانه در دوزهاي منقسم هر 6 ساعت براي 14-15 روز.
موارد منع مصرف و احتياط:
تداخل دارويي
در صورت مصرف همزمان با تولبوتاميد، فني توئين، كلرپروپاميد، فنوباربيتال و سيكلوفسفاميد، متابوليسم كبدي اين داروها به علت مهار فعاليت آنزيمهاي ميكروزومي كبد توسط كلرامفنيكل، مهار مي شود. در نتيجه، نيمه عمر پلاسمايي اين داروها طولاني مي شود و احتمال مسموميت با آنها افزايش مي يابد. از مصرف توام خودداري شود.
در صورت مصرف همزمان با پني سيلين، ممكن است اثرات باكتري كش پني سيلين خنثي شود. بهتر است پني سيلين 1 ساعت (يا بيشتر) قبل از كلرامفنيكل مصرف شود.
استفاده توام با سولفونيل اورهها ميتواند هيپوگلايسمي ناشي از آنها را تشديد كند قند خون بيمار چك شود.
استفاده توام با وارفارين باعث افزايش اثر ضد انعقادي وارفارين مي شود. PT و INR بيمار چك شود.
مصرف همزمان با املاح آهن، اسيدفوليك و ويتامين B12، پاسخ هماتولوژيك بدن به اين داروها را كاهش مي دهد.
تداخل دارويي:
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
مصرف كلرامفنيكل طي انجام آزمون بنتي روميد براي ارزيابي عملكرد لوزالمعده، موجب افزايش كاذب اسيد پارا آمينوبنزوييك (PABA) در ادرار مي شود.
درمان با كلرامفنيكل موجب بروز پاسخ مثبت كاذب در آن دسته از آزمونهاي گلوكز ادرار مي شود كه با استفاده از سولفات مس (Clinitest) انجام مي گيرند.
كاهش تعداد گلبولهاي سفيد، پلاكتها و گلبولهاي قرمز در خون و احتمالاً در مغز استخوان با مصرف اين دارو بروز مي كند.
مکانيسم اثر:
اثر ضد باكتري: كلرامفنيكل پالميتات و كلرامفنيكل سديم سوكسينات، براي آنكه فعاليت ضد ميكروبي داشته باشند بايد به كلرامفنيكل هيدروليز شوند. كلرامفنيكل به جزء S50 ريبوزومهاي باكتري متصل مي شود و ساخت پروتئين باكتري و در نتيجه، تشكيل زنجيرههاي پپتيدي را مهار مي كند.
كلرامفنيكل معمولاً بر روي باكتريهاي حساس ، مانند ريكتزيا، كلاميديا و ميكوپلاسما و بعضي از گونههاي سالمونلا و همچنين، اكثر ارگانيسمهاي گرم منفي و گرم مثبت، اثرات باكتريوستاتيك دارد. اين دارو در درمان عفونتهاي هموفيلوس آنفلوآنزا، تب دانه دار كوههاي راكي (Rocky mountain spotted fever)، مننژيت، لنفوگرانولوم، پسيتاكوز، مننژيت شديد و باكتريمي مصرف مي شود.
فارماكوكينتيك:
جذب: غلظت سرمي كلرامفنيكل بعد از تزريق وريدي آن در بيماران مختلف بسيار متفاوت است و به متابوليسم دارو در بيماران بستگي دارد.
پخش: در اكثر مايعات و بافتهاي بدن، مانند مايع مغزي ـ نخاعي (CSF)، كبد و كليهها به طور گسترده انتشار مي يابد. از جفت به راحتي عبور مي كند.
حدود 60-50 درصد به پروتئينهاي پلاسما پيوند مي يابد.
متابوليسم: عمدتاً به وسيله گلوكورونيل ترانسفراز در كبد به متابوليتهاي غير فعال متابوليزه مي شود.
دفع: حدود 12-8 درصد به صورت تغيير نيافته از طريق كليهها و باقيمانده آن، به صورت متابوليتهاي غير فعال دفع مي شود. نيمه عمر پلاسمايي اين دارو حدود 5/4-5/1 ساعت در بزرگسالان داراي عملكرد طبيعي كليه و كبد است. نيمه عمر پلاسمايي در بيماران مبتلا به عيب كار كبد طولاني مي شود. با همودياليز صفاقي نمي توان مقدار قابل توجهي از دارو را از بدن خارج كرد. غلظت پلاسمايي كلرامفنيكل بعد از تزريق وريدي آن در بيماران مبتلا به نارسايي كليوي، ممكن است افزايش يابد.
موارد منع مصرف و احتياط
موارد احتياط: شيرخواران، اختلال كار كليه يا كبد، پورفيري حاد متناوب يا كمبود گلوكز -6- فسفات دهيدروژناز (G6PD). ديسكرازيهاي خوني كشنده و خطرناك ميتواند پس از دوره درمان كوتاه يا طولاني مدت ايجاد شود.
هنگامي كه داروهايي با عوارض كمتر قابل استفاده هستند، بهتر است از اين دارو استفاده نشود. استفاده طولاني مدت آن مي تواند منجر به ايجاد عفونت ثانويه نيز بشود.
اشكال دارويي:
Injection, Powder: 1g
Capsule: 250 mg
Suspension: 150 mg/5ml
اطلاعات دیگر:
طبقهبندي فارماكولوژيك: مشتق دي كلرو استيك اسيد.
طبقهبندي درماني: آنتي بيوتيك.
طبقهبندي مصرف در بارداري: رده C
ملاحظات اختصاصي
آزمونهاي مربوط به كشت و حساسيت به دارو را مي توان به طور همزمان با مصرف اولين نوبت دارو انجام داده و بعد از آن، برحسب نياز ادامه داد.
به علت شدت عوارض جانبي كلرامفنيكل، مصرف اين دارو بايد تنها به عفونتهاي شديد محدود شود.
اگرچه دارو قابل تزريق عضلاني نيز هست، اما تزريق وريدي دارو، روش ارجح تزريق آن است. غلظت پيك دارو mcg/ml 20-10 و غلظت حداقل آن بايد در محدوده mcg/ml 10-5 باشد. هر گرم كلرمايستين شامل 25/2 mEq 25/2 سديم مي باشد.
براي تهيه محلول تزريقي، بايد مقدار 10 ميلي ليتر آب استريل تزريقي به ويال حاوي يك گرم كلرامفنيكل افزود. محلول حاصل حاوي mg/ml 100 كلرامفنيكل خواهد بود. محلول تهيه شده به مدت 30 روز در دماي اتاق پايدار مي ماند، ولي توصيه مي شود كه اين محلول در يخچال نگهداري شود. از مصرف محلولهاي كدر بايد خودداري كرد. تزريق وريدي بايد به آهستگي و طي مدت حداقل يك دقيقه صورت گيرد. محل تزريق از نظر بروز علائم فلبيت و تحريك هر روز بررسي گردد.
شمارش كامل سلولهاي خون، پلاكتها و گلبول قرمز و همچنين، غلظت سرمي آهن قبل از شروع درمان و هر دو روز يك بار طي درمان پيگيري شود. در صورت وجود كم خوني، رتيكولوسيتوپني، لكوپني يا ترومبوسيتوپني، بايد مصرف دارو فوراً قطع گردد.
بايد همواره مراقب علائم و نشانههاي عفونت ثانويه ناشي از ارگانيسمهاي غيرحساس بود.
نكات قابل توصيه به بيمار
شكل خوراكي اين دارو را با معده خالي، يك ساعت قبل يا دو ساعت بعد از غذا مصرف كنيد (ولي در صورت بروز عوارض گوارشي، دارو را همراه با غذا مصرف كنيد).
در صورت بروز هر نوع عوارض جانبي، بخصوص تهوع، استفراغ، اسهال، خونريزي، تب، اغتشاش شعور، گلو درد يا ايجاد زخم در دهان، به پزشك اطلاع دهيد.
دوره درمان را حتي بعد از احساس بهبودي كامل كنيد.
مصرف در سالمندان: اين دارو در بيماران سالخوردهاي كه مبتلا به عيب كار كبد هستند، بايد با احتياط تجويز شود.
مصرف در كودكان: مصرف اين دارو در كودكان كوچكتر از دو سال، به علت خطر بروز سندرم خاكستري، بايد با احتياط صورت گيرد (هر چند در اغلب موارد، اين سندرم طي 48 ساعت بعد از تولد بروز مي كند). نيمه عمر كلرامفنيكل در نوزادان طولاني است و مقدار مصرف بايد تنظيم شود.
مصرف در شيردهي: مقدار كمي از دارو در شير مادر ترشح مي شود و خطر كاهش فعاليت مغز استخوان و بروز سندرم خاكستري در نوزادان وجود دارد. قطع شيردهي در دوران درمان با كلرامفنيكل توصيه مي شود.
عوارض جانبي
اعصاب مركزي: سردرد، افسردگي خفيف، اغتشاش شعور، هذيان، نوروپاتي محيطي (با مصرف طولاني مدت).
چشم، حلق: فيبروز چشمي در بيماران مبتلا به فيبروز كيستيك، التهاب زبان.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، التهاب مخاط دهان، اسهال، آنتروكوليت.
ادراري: هموگلوبين اوري.
پوست : حساسيت احتمالي در صورت تماس با دارو، خارش، سوزش، كهير.
خون: آگرانولوسيتوز كم خوني آپلاستيك (اين عارضه به مقدار مصرف دارو بستگي ندارد، برگشت ناپذير و ايديوپاتيك است)، كم خوني هيپوپلاستيك، ترومبوسيتوپني (به مقدار مصرف دارو بستگي دارد و برگشت پذير است).
متابوليك: سندرم نوزاد خاكستري (اتساع شكم ، سيانوز خاكستري، كلاپس وازوموتور، ديسترس تنفسي و مرگ در مدت چند ساعت از شروع علائم)، اسيدوز لاكتيك.
ساير عوارض: واكنشهاي ناشي از حساسيت مفرط (تب، بثورات پوستي، كهير، آنافيلاكسي)، آنژيوادم.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: از راه تزريقي، شامل كم خوني و اسيدوز متابوليك و به دنبال آن، كمي فشار خون، كاهش غير طبيعي حرارت بدن، نفخ شكمي و احتمالاً مرگ خواهد بود. از راه خوراكي ، شامل تهوع، استفراغ و اسهال است.
درمان: شامل اقدامات حمايتي و درمان علامتي است. كلرامفنيكل را مي توان با پرفوزيون خوني ذغال فعال از بدن خارج كرد.
الف) مننژيت شديد ايجاد شده بوسيله گونههاي حساس نايسريا مننژيتيديس، هموفيلوس آنفلوانزا، يا استرپتوكوكوس پنومونيه هنگامي كه سفالوسپورينها يا پني سيلينها منع مصرف داشته باشند. آبسههاي مغزي، باكتريمي يا ساير عفونتهاي شديد.
بزرگسالان و كودكان: از راه تزريق وريدي، مقدار mg/kg/day 100-50، در مقادير منقسم هر شش ساعت مصرف مي شود. حداكثر مقدار مصرف mg/kg/day 100 است.
تنظيم دوز : براي بيماران با كاهش عملكرد كبدي، يك گرم دوز loading، سپس 500 ميلي گرم هر 6 ساعت تزريق مي شود.
نوزادان و شيرخواران نارس با وزن كمتر از 2 كيلوگرم يا سن كمتر از 7 روز: از راه تزريق وريدي، مقدار mg/kg/day 25 مصرف مي شود.
نوزادان با وزن بيش از 2 كيلوگرم و سن 7 روز و بالاتر: mg/kg 25 هر 12 ساعت به صورت تزريق وريدي، جهت درمان مننژيت حتماً بايد دارو به صورت وريدي تزريق گردد.
ب) تب تيفوئيد.
بزرگسالان و كودكان : mg/kg 50 روزانه در دوزهاي منقسم هر 6 ساعت براي 14-15 روز.
موارد منع مصرف و احتياط:
تداخل دارويي
در صورت مصرف همزمان با تولبوتاميد، فني توئين، كلرپروپاميد، فنوباربيتال و سيكلوفسفاميد، متابوليسم كبدي اين داروها به علت مهار فعاليت آنزيمهاي ميكروزومي كبد توسط كلرامفنيكل، مهار مي شود. در نتيجه، نيمه عمر پلاسمايي اين داروها طولاني مي شود و احتمال مسموميت با آنها افزايش مي يابد. از مصرف توام خودداري شود.
در صورت مصرف همزمان با پني سيلين، ممكن است اثرات باكتري كش پني سيلين خنثي شود. بهتر است پني سيلين 1 ساعت (يا بيشتر) قبل از كلرامفنيكل مصرف شود.
استفاده توام با سولفونيل اورهها ميتواند هيپوگلايسمي ناشي از آنها را تشديد كند قند خون بيمار چك شود.
استفاده توام با وارفارين باعث افزايش اثر ضد انعقادي وارفارين مي شود. PT و INR بيمار چك شود.
مصرف همزمان با املاح آهن، اسيدفوليك و ويتامين B12، پاسخ هماتولوژيك بدن به اين داروها را كاهش مي دهد.
تداخل دارويي:
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
مصرف كلرامفنيكل طي انجام آزمون بنتي روميد براي ارزيابي عملكرد لوزالمعده، موجب افزايش كاذب اسيد پارا آمينوبنزوييك (PABA) در ادرار مي شود.
درمان با كلرامفنيكل موجب بروز پاسخ مثبت كاذب در آن دسته از آزمونهاي گلوكز ادرار مي شود كه با استفاده از سولفات مس (Clinitest) انجام مي گيرند.
كاهش تعداد گلبولهاي سفيد، پلاكتها و گلبولهاي قرمز در خون و احتمالاً در مغز استخوان با مصرف اين دارو بروز مي كند.
مکانيسم اثر:
اثر ضد باكتري: كلرامفنيكل پالميتات و كلرامفنيكل سديم سوكسينات، براي آنكه فعاليت ضد ميكروبي داشته باشند بايد به كلرامفنيكل هيدروليز شوند. كلرامفنيكل به جزء S50 ريبوزومهاي باكتري متصل مي شود و ساخت پروتئين باكتري و در نتيجه، تشكيل زنجيرههاي پپتيدي را مهار مي كند.
كلرامفنيكل معمولاً بر روي باكتريهاي حساس ، مانند ريكتزيا، كلاميديا و ميكوپلاسما و بعضي از گونههاي سالمونلا و همچنين، اكثر ارگانيسمهاي گرم منفي و گرم مثبت، اثرات باكتريوستاتيك دارد. اين دارو در درمان عفونتهاي هموفيلوس آنفلوآنزا، تب دانه دار كوههاي راكي (Rocky mountain spotted fever)، مننژيت، لنفوگرانولوم، پسيتاكوز، مننژيت شديد و باكتريمي مصرف مي شود.
فارماكوكينتيك:
جذب: غلظت سرمي كلرامفنيكل بعد از تزريق وريدي آن در بيماران مختلف بسيار متفاوت است و به متابوليسم دارو در بيماران بستگي دارد.
پخش: در اكثر مايعات و بافتهاي بدن، مانند مايع مغزي ـ نخاعي (CSF)، كبد و كليهها به طور گسترده انتشار مي يابد. از جفت به راحتي عبور مي كند.
حدود 60-50 درصد به پروتئينهاي پلاسما پيوند مي يابد.
متابوليسم: عمدتاً به وسيله گلوكورونيل ترانسفراز در كبد به متابوليتهاي غير فعال متابوليزه مي شود.
دفع: حدود 12-8 درصد به صورت تغيير نيافته از طريق كليهها و باقيمانده آن، به صورت متابوليتهاي غير فعال دفع مي شود. نيمه عمر پلاسمايي اين دارو حدود 5/4-5/1 ساعت در بزرگسالان داراي عملكرد طبيعي كليه و كبد است. نيمه عمر پلاسمايي در بيماران مبتلا به عيب كار كبد طولاني مي شود. با همودياليز صفاقي نمي توان مقدار قابل توجهي از دارو را از بدن خارج كرد. غلظت پلاسمايي كلرامفنيكل بعد از تزريق وريدي آن در بيماران مبتلا به نارسايي كليوي، ممكن است افزايش يابد.
موارد منع مصرف و احتياط
موارد احتياط: شيرخواران، اختلال كار كليه يا كبد، پورفيري حاد متناوب يا كمبود گلوكز -6- فسفات دهيدروژناز (G6PD). ديسكرازيهاي خوني كشنده و خطرناك ميتواند پس از دوره درمان كوتاه يا طولاني مدت ايجاد شود.
هنگامي كه داروهايي با عوارض كمتر قابل استفاده هستند، بهتر است از اين دارو استفاده نشود. استفاده طولاني مدت آن مي تواند منجر به ايجاد عفونت ثانويه نيز بشود.
اشكال دارويي:
Injection, Powder: 1g
Capsule: 250 mg
Suspension: 150 mg/5ml
اطلاعات دیگر:
طبقهبندي فارماكولوژيك: مشتق دي كلرو استيك اسيد.
طبقهبندي درماني: آنتي بيوتيك.
طبقهبندي مصرف در بارداري: رده C
ملاحظات اختصاصي
آزمونهاي مربوط به كشت و حساسيت به دارو را مي توان به طور همزمان با مصرف اولين نوبت دارو انجام داده و بعد از آن، برحسب نياز ادامه داد.
به علت شدت عوارض جانبي كلرامفنيكل، مصرف اين دارو بايد تنها به عفونتهاي شديد محدود شود.
اگرچه دارو قابل تزريق عضلاني نيز هست، اما تزريق وريدي دارو، روش ارجح تزريق آن است. غلظت پيك دارو mcg/ml 20-10 و غلظت حداقل آن بايد در محدوده mcg/ml 10-5 باشد. هر گرم كلرمايستين شامل 25/2 mEq 25/2 سديم مي باشد.
براي تهيه محلول تزريقي، بايد مقدار 10 ميلي ليتر آب استريل تزريقي به ويال حاوي يك گرم كلرامفنيكل افزود. محلول حاصل حاوي mg/ml 100 كلرامفنيكل خواهد بود. محلول تهيه شده به مدت 30 روز در دماي اتاق پايدار مي ماند، ولي توصيه مي شود كه اين محلول در يخچال نگهداري شود. از مصرف محلولهاي كدر بايد خودداري كرد. تزريق وريدي بايد به آهستگي و طي مدت حداقل يك دقيقه صورت گيرد. محل تزريق از نظر بروز علائم فلبيت و تحريك هر روز بررسي گردد.
شمارش كامل سلولهاي خون، پلاكتها و گلبول قرمز و همچنين، غلظت سرمي آهن قبل از شروع درمان و هر دو روز يك بار طي درمان پيگيري شود. در صورت وجود كم خوني، رتيكولوسيتوپني، لكوپني يا ترومبوسيتوپني، بايد مصرف دارو فوراً قطع گردد.
بايد همواره مراقب علائم و نشانههاي عفونت ثانويه ناشي از ارگانيسمهاي غيرحساس بود.
نكات قابل توصيه به بيمار
شكل خوراكي اين دارو را با معده خالي، يك ساعت قبل يا دو ساعت بعد از غذا مصرف كنيد (ولي در صورت بروز عوارض گوارشي، دارو را همراه با غذا مصرف كنيد).
در صورت بروز هر نوع عوارض جانبي، بخصوص تهوع، استفراغ، اسهال، خونريزي، تب، اغتشاش شعور، گلو درد يا ايجاد زخم در دهان، به پزشك اطلاع دهيد.
دوره درمان را حتي بعد از احساس بهبودي كامل كنيد.
مصرف در سالمندان: اين دارو در بيماران سالخوردهاي كه مبتلا به عيب كار كبد هستند، بايد با احتياط تجويز شود.
مصرف در كودكان: مصرف اين دارو در كودكان كوچكتر از دو سال، به علت خطر بروز سندرم خاكستري، بايد با احتياط صورت گيرد (هر چند در اغلب موارد، اين سندرم طي 48 ساعت بعد از تولد بروز مي كند). نيمه عمر كلرامفنيكل در نوزادان طولاني است و مقدار مصرف بايد تنظيم شود.
مصرف در شيردهي: مقدار كمي از دارو در شير مادر ترشح مي شود و خطر كاهش فعاليت مغز استخوان و بروز سندرم خاكستري در نوزادان وجود دارد. قطع شيردهي در دوران درمان با كلرامفنيكل توصيه مي شود.
عوارض جانبي
اعصاب مركزي: سردرد، افسردگي خفيف، اغتشاش شعور، هذيان، نوروپاتي محيطي (با مصرف طولاني مدت).
چشم، حلق: فيبروز چشمي در بيماران مبتلا به فيبروز كيستيك، التهاب زبان.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، التهاب مخاط دهان، اسهال، آنتروكوليت.
ادراري: هموگلوبين اوري.
پوست : حساسيت احتمالي در صورت تماس با دارو، خارش، سوزش، كهير.
خون: آگرانولوسيتوز كم خوني آپلاستيك (اين عارضه به مقدار مصرف دارو بستگي ندارد، برگشت ناپذير و ايديوپاتيك است)، كم خوني هيپوپلاستيك، ترومبوسيتوپني (به مقدار مصرف دارو بستگي دارد و برگشت پذير است).
متابوليك: سندرم نوزاد خاكستري (اتساع شكم ، سيانوز خاكستري، كلاپس وازوموتور، ديسترس تنفسي و مرگ در مدت چند ساعت از شروع علائم)، اسيدوز لاكتيك.
ساير عوارض: واكنشهاي ناشي از حساسيت مفرط (تب، بثورات پوستي، كهير، آنافيلاكسي)، آنژيوادم.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: از راه تزريقي، شامل كم خوني و اسيدوز متابوليك و به دنبال آن، كمي فشار خون، كاهش غير طبيعي حرارت بدن، نفخ شكمي و احتمالاً مرگ خواهد بود. از راه خوراكي ، شامل تهوع، استفراغ و اسهال است.
درمان: شامل اقدامات حمايتي و درمان علامتي است. كلرامفنيكل را مي توان با پرفوزيون خوني ذغال فعال از بدن خارج كرد.
